Net ten zuiden van Edinburgh ligt Rosslyn Chapel, een kerk die gesluierd is in mysteries. De familie Sinclair, die de kerk heeft gebouwd, wordt in verband gebracht met een belangrijke, eeuwenoude bloedlijn. Zou de Heilige Graal in deze kerk zijn verborgen?
Wat is het mysterie van Rosslyn Chapel?
Het mysterie van Rosslynn Chapel heeft in de eerste plaats te maken met drie mythes (verhalen waar geen wetenschappelijke bewijzen voor zijn). De eerste mythe is dat de bouwer van de kerk, Henri Sinclair, zou afstammen van Jezus en Maria Magdalena. De tweede is dat hij een tempelier zou zijn. De derde mythe is dat deze Henri Sinclair naar Amerika is geweest, lang voordat Amerika door Columbus was ontdekt.
In de tweede plaats is er het mysterie van Rosslyn Chapel de kerk zelf. De manier waarop deze is gebouwd, de vreemde verwijzingen en afbeeldingen vormen een ingewikkelde puzzel die nog lang niet is opgelost.
Rosslyn Chapel en de De Vinci Code
Zou Rosslyn Chapel ooit zoveel bezoek hebben gehad als het niet een hoofdrol speelde in De Da Vinci Code van Dan Brown? Waarschijnlijk niet. Toch stond deze plek al ver voor het verschijnen van dit boek op mijn lijstje van mysterieuze plaatsen die ik wilde bezoeken. De reden was dat ik in de jaren tachtig geïnteresseerd was geraakt in het mysterie van Rennes le Chateau.
Ik had gelezen over de enigmatische Pierre Plantard, die vanaf 1975 de achternaam “Plantard de Saint-Clair” voerde. In “Het Heilige Bloed en de Heilige Graal” wordt de Franse naam “Saint-Clair” in verbinding gebracht met de Schotse tak “Sinclair”.
Wie was de bouwer van Rosslyn Chapel?
Rosslyn Chapel is gebouwd door Sir William Sinclair, Baron van Rosslyn en de laatste Prins van Orkney. Hij startte in 1446 met de bouw van de kerk.
De namen Sinclair en Saint-Clair hebben dezelfde oorsprong. Waarschijnlijk zijn ze afstammelingen van Gange-Rolv, ook wel Rollo genoemd, een viking die in 911 de hertog van Normandië werd. Zijn graf is in Rouan terug te vinden. Deze werd in Saint Clair-sur-Epte gekerstend.
De Stenen Puzzel van Rosslyn Chapel
Dit boek van Filip Coppens heb ik in mijn boekenkast staan en is een boeiende bron van informatie over deze indrukwekkende kerk. In het Nederlands alleen nog tweede hands verkrijgbaar, in het Engels ook nog als E-book. Kijk even wat er op dit moment beschikbaar is bij bol.com.
Rollo was ook de eigenaar van de Orkney eilanden en dat verklaart de naam “Prins van Orkney”, die Sir William Sinclair aan zijn naam mocht toevoegen.
Het gaat wat ver om de familiegeschiedenis uit te pluizen, maar via de invasie van Willem de Veroveraar in 1066 kwam de Sinclair familie in Engeland terecht. De familie kwam via connecties met Margaretha van Schotland in bezit van Roslin, het gebied waar Roslynn Chapel is gebouwd. Roslin was bijna 400 jaar in bezit van deze familie toen Sir William Sinclair besloot er een kerk te laten bouwen.
Kathedraalwaardig
Het was de bedoeling om een echte kathedraal te bouwen. Opgravingen hebben aangetoond dat de fundamenten nog 28 meter doorlopen vanaf de westelijke ingang. Ook uit de recente restauratie van de kapel blijkt dat er beelden zijn, die nu aan de buitenkant zichtbaar zijn, maar eigenlijk aan de binnenkant van de kerk thuishoren. Ook zijn er verbindingsstukken, die suggereren dat er torens gebouwd zouden worden. Kortom, William had grote plannen.
Toen William in 1484 overleed werd zijn lichaam bijgezet in de grafruimte van de op dat moment nog niet voltooide kerk. Zijn zoon Oliver zou de bouw voortzetten, maar hij beperkte zich tot het afbouwen van wat er op dat moment stond. De kerk heeft dan ook een loze muur, waarvan wel wordt gezegd dat het een kopie van de klaagmuur zou zijn.
Werklieden
Voor de bouw van de kerk moet men bouwlieden uit Frankrijk over laten komen. Dat zal niet zo makkelijk zijn geweest, omdat het een tijd was van grote bouwprojecten. De kapel is van binnen zo rijk bewerkt dat je wel moet constateren dat William er heel wat voor over moet hebben gehad om de beste werklieden in te huren. Hij bleek ze dan ook zeer goed te betalen, getuige de rekeningen uit die tijd.
Het interieur van de kerk suggereert dat hier echte meesters aan het werk zijn geweest. Als je de crypte bezoekt kun je de merktekens van de steenhouwers vinden.
Ruïne
Als kerk heeft Rosslyn Chapel het niet makkelijk gehad. De katholieke kerk moest tijdens de reformatie zijn altaren verwijderen, zodat er geen diensten meer plaats konden vinden.
In de tweede helft van de 17e eeuw werd de kerk door de troepen van Oliver Cromwell gebruikt als paardenstal.
In 1736 werden er weer ramen aangebracht en aan het einde van de 19e eeuw werd de kapel opnieuw in gebruik genomen.
Een restauratie uit 1954 werd de kapel bijna fataal omdat er een kalklaag over de beelden werd gespoten. In 1995 werd er een nieuwe restauratie uitgevoerd. Er werd toen een extra dak boven de kapel geplaatst met als doel om het vocht uit de kerk te verdrijven. Dit extra dak is inmiddels verwijderd.
Rosslyn Chapel - wat je moet zien!
1. De grafsteen van William St Clair
Rechts van de noordelijke ingang kun je de grafsteen (meer gedenksteen) vinden van de meest beroemde telg uit het Sinclair geslacht. Deze William ging met een groepje ridders én het hart van Robert de Bruce op weg naar Jeruzalem. Het was de wens van De Bruce dat zijn hart daar begraven zou worden. In Spanje raakte het groepje ridders dat het hart vergezelden in gevecht met de Moren. Het verhaal gaat dat ze het hart van Bruce richting hun tegenstanders slingerden en er vervolgens achteraan renden om het gevecht te voeren. Iedereen kwam om, met uitzondering van één ridder, Sir William Keith, die het hart van Bruce en de omgevallen strijders weer terug naar Schotland bracht. Het hart is een paar keer opgegraven en de laatste keer is het in 1998 ceremonieel herbegraven in Melrose Abbey.
De verwijzing naar de knights templar is overigens een recente toevoeging aan de gedenksteen
2. De geliefden
Aan de rechterkant tref je de afbeelding van de twee geliefden aan. Ze delen de pilaar met de duivel, van wie ze zich duidelijk afwenden. Ze richten zich op de engel, die een kruis vasthoudt. Daarmee keren ze de vleselijke liefde de rug toe en kiezen voor de geestelijke liefde, de liefde van het Goddelijke.
3. The Lady Chapel
Als je naar het oosten loopt kom je meteen in de rijk versierde Lady Chapel. De balustrade, die de kapel afscheidt van de rest van de kerk, is vrij nieuw. Op oudere schilderijen is duidelijk te zien dat er geen afscheiding bestond.
4. Mais en cactussen
Boven de altaren tref je afbeeldingen aan van maiskolven. Deze uit steen gehouwen decoratie is de bron van een hardnekkige speculatie. Een voorvader van William Sinclair (Henri St Clair) zou in 1398 (100 jaar voor Columbus) naar Amerika zijn gezeild. Mais was een – op dat moment – onbekend gewas in Europa. De ook afgebeelde aloëcactus is echter van Afrikaanse oorsprong en niet onbekend in de middeleeuwen.
5. Het dodenmasker van Robert De Bruce
Al eerder vertelde ik over het hart van Robert de Bruce. Min of meer in het midden op de oostelijk muur tref je een dodenmasker aan. Het wordt toegeschreven aan Robert de Bruce. Op zich een plausibele gedachte, alhoewel de gelijkenis volgens deskundigen niet groot is.
6. Groene mannen
Kijk eens om je heen of je de groene mannen kunt ontdekken.
Er zijn er meer dan 100 aanwezig in Rosslyn Chapel. De groene man is een Keltisch symbool, niet ongewoon in gotische kerken. Uit het hoofd groeien takken en bladeren. Dit laat zien dat de goddelijke mens een band heeft met de natuur.
Als je Rosslyn met al zijn pilaren beschouwd als een woud, dan zijn de groene mannen de beschermers.
7. De hangende aartsengel
Misschien heb je de op zijn kop hangende aartsengel al gezien. Het is de engel Samyaza. In het boek Enoch wordt gesproken over gevallen engelen, dit zijn engelen die een seksuele relatie met vrouwen aan waren gegaan.
Samyaza had een paar engelen opgetrommeld om hieraan mee te doen. In het boek Genesis staat geschreven dat hier reuzen (Nefilim) uit voort waren gekomen. Uiteindelijk zou het allemaal eindigen met de zondvloed. Samyaza had zoveel spijt dat hij zich op de kop liet ophangen tussen de hemel en aarde.
8. Andere engelen
Dan zijn er nog engelen te zien, waarbij één afbeelding opvalt omdat de engel zijn borst en zijn linkerknie aanwijst. Dit zou rechtstreeks een verwijzing zijn naar een maconniek ritueel.
9. Dance Macabre
Een Dance Macabre is niet zo een heel vreemde voorstelling. Je komt ze vaker tegen in kerken, maar deze dans is geheel in steen uitgehouwen en daarmee misschien wel een van de eerste afbeeldingen. De dans is een uitdrukking van de dood, die feitelijk de enige zekerheid in ons leven is. Ook maakt de dood geen onderscheid tussen arm en rijk. De dood maakt ons daarmee allemaal gelijk
10. Kubussen met muzikale code
Het plafond van de kapel is rijkelijk versierd met kubussen. Ze zijn van verschillende grootte en sommige mensen geloven dat het een muzikale code voorstelt. Op zich niet zo gek omdat de kapel is gedecoreerd met engelen die muziekinstrumenten spelen.
11. De drie pilaren
De ‘Apprentice Pillar’ oftewel de Pilaar van de Leerling vormt wat mij betreft het hoogtepunt van de kerk. Je ziet hem op de meeste afbeeldingen van Rosslyn Chapel. Tot de 18e eeuw werd het de pilaar van de prins genoemd. Waarschijnlijk veranderde de naam van de pilaar onder invloed van de vrijmetselaars. Het verhaal gaat als volgt:
De meestermetselaar had een ontwerp voor deze pilaar. Het origineel zou in Rome zijn en de meester durfde niet te beginnen met de bouw voordat hij het origineel in het echt had gezien. Hij reisde dus af naar Rome. Tijdens zijn afwezigheid maakte een van zijn leerlingen de pilaar af en heeft daarmee een prachtig en indrukwekkend werkstuk afgeleverd. Toen de meestermetselaar terugkwam en het werk aanschouwde werd hij zo kwaad dat hij de leerling vermoordde.
De pilaar van de leerling bestaat uit een voet met acht slangen of draken. Daaruit komen 4 dubbele spiralen voort, die rond de paal naar boven cirkelen. De pilaar is zo bezienswaardig dat het de bron vormt van allerlei mythes. Daarmee is de pilaar ook het doelwit van moedwillige vernielingen; er zijn mensen die geloven dat het de bergplaats is van de graal of van gecodeerde boodschappen van de tempeliers.
De drie pilaren worden de pilaren van de meester, de gezel en de leerling genoemd. Dit zou verwijzen naar de drie graden in de vrijmetselarij.
12. De oorspronkelijke inscriptie
Naast de pilaar van de leerling tref je de enige originele inscriptie aan. Er staat:
Forte est vinium
Fortirior est rex
Fortiores sunt mucheres
Super omnia vencer veritas
Sterk is de wijn
Sterker is de koning
Nog sterker zijn de vrouwen
Maar boven alles overwint de waarheid
13. De zeven deugden en de zeven hoofdzonden
Over de kerk wordt gezegd dat hij in reformatorische periodes zwaar beschadigd is geraakt. Inderdaad, veel afbeeldingen zijn beschadigd of vernietigd. Maar de afbeeldingen van de zeven deugden en de zeven hoofdzonden zijn in tact gebleven. Waarschijnlijk ter lering van iedereen die de kerk kwam bezoeken.
14. De ridder te paard
Aan de westzijde bij het achterste raam zie je de afbeelding van een ridder te paard. Hij draagt een speer en achter hem is een figuur te zien met een opgeheven kruis. Volgens sommigen is het een verwijzing naar de tempeliers, die vaak werden afgebeeld als twee personen op een paard. Maar het kan ook een ridder zijn met een jonkvrouw. In dat geval verwijst het wellicht naar ridder Leslyn en Margaretha – een verhaal dat te maken zou hebben met de komst van de Sinclairs in Schotland.
15. Het plafond
Het plafond bestaat uit vijf delen. De eerste vier delen stellen bloemen voor en het laatste deel bestaat uit sterren. In dit deel kun je ook de zon en maan onderscheiden, evenals het gelaat van Jezus.
Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn:
- Madeliefjes, verwijzen naar onschuld
- Lelies, verwijzen naar zuiverheid
- Zonnebloemen, verwijzen naar de aanbidding
- Rozen, verwijzen naar vrede en liefde
- Sterren, verwijzen naar de hemel
16. De crypte
De ingang tot de crypte bevindt zich naast de pilaar van de leerling. Het heeft vrijwel geen decoraties, waardoor het getand kruis (wapen van de Sinclairs) extra in het oog springt. Als je goed kijkt zie je dat de wand is getekend met merktekens van steenhouwers (zuidelijke muur). Hierdoor wordt de crypte ook wel het kantoor van de steenhouwers genoemd. Dat het wellicht geen echte crypte is verklaart ook de grote open haard, die in deze ruimte is aangebracht.
Opvallend zijn de bloedende engel (het ‘bloed’ is in 1999 ontdekt en waarschijnlijk afkomstig van een ijzerrijke waterstroom) en de heilige Petrus met een sleutel in zijn hand. De laatste afbeelding heeft de schrijvers van “Hiram’s key” geïnspireerd. Petrus kijkt zo aandachtig naar een plek op de muur dat zich daarachter wel een geheim moet schuilhouden. Nu is dat nog niet zo gek bedacht want Petrus kijkt naar de plek onder de Ladies Chapel en scans hebben uitgewezen dat zich daaronder inderdaad een metalen kist moet bevinden.
Perfecte zaklamp voor onderweg
Deze herlaadbare USB zaklamp is perfect voor de onderzoeker. Gebruik hem in kerken om slecht verlichte hoeken te bekijken en verlicht de talrijke grotten en gaten, die je in de omgeving zult tegenkomen.
Vervaardigd uit kwalitatief aluminium, voelt deze zaklamp uiterst robuust aan en dankzij de zuinige LED spots geniet hij een brandtijd tot liefst 100.000 uren. De zaklamp bevat verder een krachtige 2000 mAh batterij die door middel van de ingebouwde USB-poort eenvoudig via USB-poort van een laptop, netsnoeradapter of autolader altijd en overal kan worden opgeladen. Het meenemen van vervangende batterijen is dus nooit meer nodig!
Kaarten kopen voor Rosslyn Chapel
Rosslyn chapel bezoeken is absoluut de moeite waard. Houd er wel rekening mee dat het maken van foto’s of video’s is verboden binnen in de kapel. Je mag buiten wel fotograferen.
Je moet kaarten vooraf bestellen en men werkt met tijdsloten. Voor zover mij bekend krijg je geen korting als je een Explorer Pass of een Scottisch Heritage Pass hebt.
Rosslyn Chapel bezoeken vanuit Edinburgh
Als je niet met eigen vervoer kunt gaan, overweeg dan een excursie vanuit Edinburgh. Als je een dagtour boekt via Viator kun je meerdere sites in de omgeving bezoeken.
Overnachten in Roslin
Roslin is een leuk stadje in de omgeving van Rosslyn Chapel. Als je hieronder data invult kun je zien wat er beschikbaar is.
Tip: Kies voor uitzoomen zodat je ook de accomodaties in Edinburgh kunt zien.
