De roosvensters van Chartres zijn bijzonder. Ze verwijzen naar de hoofdingang van de kerk en zijn bijna duizend jaar oud. De roosvensters zijn prachtig om te zien en zeker de moeite waard om te bestuderen.
Chartres kent 179 gebrandschilderde ramen. Een volledige beschrijving van deze ramen kun je vinden in een boek van Malcolm Millar. Malcolm heeft meer dan dertig jaar van zijn leven besteed aan het bestuderen van de kathedraal en hij is zonder twijfel de grootste autoriteit op het gebied van de gebrandschilderde ramen van de kathedraal. Vergeet niet om een goede verrekijker mee te nemen om alle details te bestuderen.
In deze blog wil ik het hebben over de drie roosvensters, één in de westgevel en twee boven het noord- en zuidtransept.
De Hoofdingang
De westelijke ingang is de hoofdingang van de kerk. Het is te herkennen aan de twee ongelijke torens, die verwijzen naar de zon en de maan. Tussen de torens zie je de drie poorten. De middelste is gewijd aan Christus die op zijn troon zit en omgeven wordt door de symbolen van de vier evangelisten:
- De gevleugelde mens of engel: Mattheus
- De gevleugelde leeuw: Markus
- De gevleugelde rund: Lukas
- De adelaar of arend: Johannes.
Ik vind het altijd fascinerend als Christus is afgebeeld in het vesica piscis symbool omdat dit vrijwel altijd een verwijzing is naar de heilige geometrie; het ovaal is het middenstuk van twee cirkels die elkaar snijden. Het is het begin van veel geometrische figuren.
De poort aan de rechterkant stelt Maria voor en aan de linkerkant zien we de hemelvaart van Christus. De afbeeldingen boven de ingangen zullen we terugzien in de roosvensters.
Het westelijke raam
Boven de westelijke ingang zien we het roosvenster met de Hemelvaart. Dit schitterende raam werd in 1215 geïnstalleerd en laat de stralen van de ondergaande zon door. In het midden zie je de hemelvaart van Christus, hij laat de wonden van de kruisiging zien: zijn doorboorde handen en voeten en de wond in zijn zijde.
Hij wordt omgeven door drie grote cirkels die ieder bestaan uit 12 kleinere cirkels. De eerste grote cirkel bestaat uit twee delen.
In het binnenste deel zien we engelen die onderbroken worden door de symbolen van de evangelisten. Bovenaan zien we Johannes en met de klok mee kun je op 3 uur Markus ontdekken, op 6 uur Mattheus en om 9 uur Lucas.
De grotere cirkels stellen het laatste oordeel voor. Helemaal onderin zie je dat de mensen worden gewogen. Een deel gaat met de duivel mee (5 uur) en het andere deel volgt Jezus (7 uur). Om 12 uur zien we Christus in de hemel en links en rechts van hem (11 uur en 1 uur) zien we prachtig gestileerde engelen. De overige afbeeldingen in deze cirkel stellen de apostelen voor.
De buitenste cirkel stellen taferelen voor die elkaar lijken te spiegelen. Volgens de beschrijvingen zijn het voorstellingen uit het boek openbaringen.
Dit raam is precies even groot als het Labyrint in de kerk. Men zegt dat dit roosvenster even hoog is als de afstand tussen de muur en het labyrint. Je kunt het dus op het labyrint projecteren.
Het Noordelijke Venster
Het roosvenster van het noordelijke transept staat bekend als de roos van Frankrijk. Het is geschonken door Blanche van Castilie, de moeder van Lodewijk IX. Blanche was regentes van Frankrijk tussen 1226 en 1236. Het raam dateert van 1230.
Als je er lang naar kijkt, lijkt het venster om zijn as te draaien.
Het middelpunt is de Madonna met Kind, net als de afbeelding op de rechterpoort bij de hoofdingang.
Maria wordt omgeven door de Franse lelie. In de tweede ring zie je 4 witte duiven en 8 engelen die de maagd omringen. Daarbuiten in de vierkante vlakken de voorouders van Maria. Sommige namen zoals David en Salomon zijn duidelijk herkenbaar. Vervolgens weer een ring met Franse lelies.
De buitenste ring stellen de 12 kleine profeten voor. Met wat moeite kun je Amos (1 uur) en Jonas (2 uur) lezen.
Volgens sommige schrijvers verbindt dit roosvenster Maria met het Franse koningshuis. Sterker nog, de Capetingse koningen zouden afstammen van David en daarmee familie zijn van Christus. Natuurlijk gold dit ook voor Lodewijk IX, de zoon van Blanche van Castilië.
Het Zuidelijke Venster
Het raam in het Zuiden werd geschonken door Pierre Mauclerk, de graaf van Dreux en zijn vrouw, Alix de Bretagne. Pikant detail is dat zijn familie een gewapend conflict had met Blanche de Castile. Ondanks alles zul je de overeenkomsten zien tussen het Noordelijke en het Zuidelijke venster.
Hier zul je Christus herkennen, zittend op zijn troon. Precies zoals boven de hoofdingang van de kerk.
In zijn hand draagt hij een beker, dit zou een verwijzing naar de Heilige Graal kunnen zijn. De legende van de Heilige Graal stamt uit dezelfde periode als de bouw van de Kathedraal van Chartres.
Ook hier wordt Jezus omringd door Engelen en ook hier kun je de evangelisten herkennen.
De buitenste ringen stellen de ouderen voor uit Openbaringen. In hun linkerhand hebben ze een muziekinstrument en in de ander hand een flesje. Misschien ook een verwijzing naar het heilige elixer. Een elixer of elixir, ook wel levenselixer, (uit het Arabisch: الإكسير – al-‘iksīr) is een drankje, waaraan doorgaans bepaalde magische of geneeskundige eigenschappen worden toegeschreven. In de alchemie was het ook een andere naam voor de Steen der wijzen die onedele metalen kon omzetten in goud.
Het wonder van de vensters
Het mag een wonder heten dat de vensters bijna 1000 jaar oud en onbeschadigd zijn. De afbeeldingen zijn verwijzingen naar de timpanen boven de hoofdingang. Ook op andere vensters in Chartres zul je deze afbeeldingen zien terugkomen. Eén van de oudste glas-in-loodramen is de Notre-Dame de la Belle Verriere. Dit raam stamt van voor de brand in 1194. Het glas-in-loodraam wordt de blauwe madonna genoemd, een afbeelding die je niet alleen in het hoofdportaal, maar ook in de crypte zult terugzien. Als je hier meer over wilt lezen kan ik je De Kathedraal van Chartres aanraden, waarin alle mysteries van de kathedraal worden belicht.
De vensters in Chartres getuigen van pure magie en je kunt er uren doorbrengen met het bestuderen van de afbeeldingen.
Practical information
Van eind april tot half oktober kun je iedere avond het Chartres en Lumiere zien. Ik heb hierboven een eigen videofragment geplaatst. Het lichtfestival start bij de schemering en herhaalt zich tot 1.00 uur en is geweldig om mee te maken. Je kunt in het parkje bij de hoofdingang zitten kijken en het is gratis.
- Plan je bezoek op vrijdag in verband met de opening van het labyrint
- Gesloten voor bezichtiging op zondagochtend en tijdens (andere) kerkdiensten
- Openingstijden van 8.30 tot 19.30
- Audioguide: € 7,00
- Entree crypte (5 tot 7 keer per dag) : € 4.00 (let op: Franstalig, je krijgt een folder in je eigen taal mee).
- Bezoek klokkentoren: € 6,00
- Folder: officiele folder van de kathedraal kun je HIER downloaden
- Meer franstalige informatie: http://www.chartres-cathedrale.fr/
- Parkeren: Parking Cathédrale, Place Châtelet 28000, Chartres: €2,50 per uur
Verblijf
De kathedraal van Chartres is fascinerend om te bezoeken, maar je zult ook de oude stad de moeite waard vinden. Het kan dus de moeite waard zijn een hotel te boeken.
Hieronder kun je de data invullen om te zien wat er beschikbaar is bij booking.com.
Een aanrader is het Mercure Chartres Cathedrale hotel. Het ligt centraal en is een goed hotel met vriendelijke bediening.
