Wat is de relatie tussen Chartres en tempeliers? Wat wisten de bouwers van de kathedraal over de verdwijning van de Ark des Verbonds? Waarom is er een labyrint in de kerk? Wat is een wouivre?
De kathedraal van Chartres
De kathedraal van Chartres staat imposant op een heuvel. Je kunt hem niet missen als je richting Chartres rijdt. Het is gebouwd rond 1200 en de architect is onbekend. De plek was een gewijde plek. Er hadden al eerdere kerken gestaan, die achtereenvolgens waren afgebrand of geplunderd door de Vikingen. Sommige bronnen vermelden dat de eerste kerk uit 67 stamde.
Na de verwoestende brand van 1194 werd besloten de kerk in Chartres te herbouwen volgens de Gotische bouwkunst. De kennis om op deze manier te bouwen is waarschijnlijk opgedaan tijdens de kruistochten. Voor de berekeningen was een grondige kennis van meetkunde nodig, die men kon leren van de Arabische geleerden.
In dezelfde periode werden in Europa circa 20 kathedralen gebouwd. Waar haalde men alle werklieden vandaan om dit gespecialiseerde nieuwe werk uit te voeren? Men schat dat er in Chartres 10.000 gespecialiseerde mensen aan het werk waren.
Voor veel van deze kerken geldt dat de architecten onbekend bleven, terwijl we vandaag de dag zouden willen weten hoe ze aan hun kennis kwamen en hoe ze deze deelden.
Ga je backpacken? De Nomad Batura Backpack 55L is een goede keuze.
Het hoofdvak van de backpack is zowel via de boven- als voorkant te bereiken. Zo pak je gemakkelijk wat je nodig hebt, zonder al je spullen uit je backpack te moeten halen. De verstelbare borstband, buikgordel, heupgordel, en schouderbanden zorgen voor extra draagcomfort. Ook de rugventilatie maakt de reis comfortabeler. Dit zorgt er namelijk voor dat je minder gaat zweten. Dankzij het lichtgewicht polyester is de backpack zelf relatief licht. Dat is fijn want dan reis je niet te zwaar.
Wat is het mysterie van de kathedraal van Chartres?
Het mysterie van de kathedraal bestaat uit een aantal facetten:
Aan het eind van dit artikel lees je praktische informatie over je bezoek aan Chartres.
1. De kathedraal is volledig gewijd aan Maria
Zoals veel gotische kerken is de sfeer van de kerk vrouwelijk. De vrouwelijke ingetogenheid is het meest voelbaar in de crypte. Deze voelt aan als de baarmoeder van de kathedraal; de plek lijkt een belofte in te houden. Zoals in een kastanje de belofte van een kastanjeboom sluimert, zo omvat de crypte het geheim van het bouwwerk dat op haar fundamenten rust.
Maar de wijding aan Maria is vooral zichtbaarder in de volgende elementen:
a. De Sancta Camisia
De oude Romaanse kerk was al belangrijk omdat hier de Sancta Camisia werd bewaard. Dit is een stuk textiel dat door Karel de Kale (kleinzoon van Karel de Grote) in 876 aan de kerk in Chartres geschonken is. Volgens de overlevering was dit een kleed dat door Maria was gedragen, tijdens de geboorte van Jezus. Op haar sterfbed gaf zij het aan een vriendin. Uiteindelijk zou het terecht komen bij de Byzantijnse Keizerin Irene, die het schonk aan Karel de Grote.
Het relikwie had op wonderbaarlijke wijze de brand van 1194 overleefd en dit geïnterpreteerd als een teken van Maria. Onze Lieve Vrouwe verlangde dat de oude Romaanse kerk vervangen zou worden door een grotere en mooiere kerk.
b. De Zwarte Madonna
Chartres stond bekend om haar zwarte madonna. Tot mijn verbazing was het beeld, toen ik Chartres in 2018 bezocht opeens wit gekleurd. Men had het ontdaan van de ‘lelijke zwarte laag’, die het in de afgelopen 500 jaar heeft gekenmerkt. Mogelijk hadden de restaurateurs gelijk en was het beeld oorspronkelijk wel wit. De zwarte laag was volgens hen het gevolg van roet en ouderdom, maar het beeld voelde altijd doorleefd en kon mij daardoor ontroeren. Het gerestaureerde beeld is ook mooi, maar het leeft niet meer. In mijn gevoel is ze gedegradeerd.
c. Notre-Dame-Sous-Terre
In die zin heeft Maria het niet zo goed gehad in de kathedraal die volledig aan haar is gewijd. De originele houten madonna, de Notre-Dame-Sous-Terre, die van 1013 tot de Franse revolutie in Chartres haar onderkomen had, werd door de revolutionairen vernietigd. Het beeld dat je nu kunt bekijken in de crypte is een kopie. De afbeelding is ook in steen terug te vinden boven de ingang.
d. Notre-Dame de la Belle-Verrière
Dan heeft de Notre-Dame de la Belle-Verrière het beter gedaan. Aan de zuidkant van de kathedraal vind je nog één glas in loodraam dat stamt uit de tijd van voor de brand van 1194. Het is het raam van Maria met Jezus op haar schoot, ook wel de blauwe madonna genoemd.
2. De kathedraal is gebouwd op een oude krachtplaats
De naam Chartres is terug te herleiden naar de Carnutes. Dit volk bewoonde een groot gebied tussen de Seine en de Loire. De belangrijkste steden in hun gebied waren Orléans (Cenabum) en Chartres (Autricum of Carnutes). Julius Ceasar schrijft in 60 voor Christus al over de jaarlijkse religieuze ontmoetingen van de druïden. Deze ontmoeting zou afwisselend in één van deze twee steden plaatsgevonden hebben.
Deze bron laat zien dat Chartres in de oudheid al een religieuze plek was, maar ook de volgende elementen getuigen van de bijzondere plek waarop de kathedraal is gebouwd.
a. De Crypte
De crypte onder de kerk is geweldig om te bezoeken. Helaas wordt men er soms doorheen gejaagd door haastige gidsen. Toch kan men – als het heel stil is – er nog steeds het water horen stromen uit de bron waarop de kerk is gebouwd. De crypte vormt het hart van Chartres, de oude wijze plek waar het allemaal is begonnen.
b. Leylijnen of de wouivres van Chartres
Een wouivre is, volgens de Franse schrijver Louis Charpentier, de gallische benaming voor geest. Wij kennen het onder de benaming leylijn. Het is een tellurische stroom, een aardstroom die door de aardkorst en oceanen stroomt. Ze worden veroorzaakt door natuurlijke verschijnselen en zijn voor sommige mensen goed voelbaar. Chartres staat op een kruispunt van deze lijnen. De druïden (Keltische priesters) konden deze plekken vinden en waarschijnlijk was Chartres al door hen aangeduid al een bijzondere plek.
c. De Waterbron
Een bron was voor de Kelten een heilig symbool van de vruchtbaarheid van een vrouw. De bron werd geassocieerd met de vagina van moeder aarde. Om haar te vereren sneed men uit hout een moeder met een kind, dat grote gelijkenis vertoonde met de door de christenen vereerde Maria met Zoon. De originele houten madonna, de Notre-Dame-Sous-Terre, zou een afstammelinge kunnen zijn van deze verering. De combinatie van een bron op een kruising van leylijnen maakt van Chartres een bijzondere krachtplaats.
d. Ondergrondse Stromingen
Op internet circuleren verhalen dat veertien ondergrondse stromingen samenkomen onder de kathedraal. Deze stromen vormen samen de bron, waarop Chartres is gebouwd. Ik heb zelf geen onderbouwing hiervan kunnen vinden, maar ik houd me aanbevolen als iemand de bron van deze bewering weet.
Chartres en de tempeliers
In verschillende boeken wordt er een relatie gelegd tussen de bouw van Chartres en de tempeliers. De achtergrond van deze gedachte is dat de kennis van de bouw van gotische kerken geleerd moet zijn van bouwmeesters in het midden-oosten. Dit is correct. De kennis van de meetkunde van de arabieren staat aan de basis van de nieuwe gotische bouwstijl, maar dat we de bouw van de gotische kerken aan de tempeliers te danken hebben, komt mijns inziens voort uit het gedachtegoed van de volgende twee schrijvers: Louis Charpentier en Graham Hancock.
Louis Charpentier
De eerste schrijver die geloofde dat de tempeliers aan de bakermat van de gotische bouw staan, was Louis Charpentier. Charpentier was een Franse journalist met interesse voor de heilige geometrie.
In zijn boek Les Mystères de la Cathédrale de Chartres gaat hij diep in op deze materie.
Wat hij in 1966 vaststelde was dat er een relatie tussen de tempeliers en de kathedraal van Chartres moet zijn. Hij gaat in op de missie van de tempeliers, die officieel zijn opgericht om de pelgrims naar Jeruzalem te beschermen. Gezien de afkomst en de achtergrond van de eerste negen ridders, die hun opwacht deden bij koning Boudewijn II van Jeruzalem, gelooft hij dat ze in opdracht van Bernardus van Clairvaux handelden. De opdracht luidde om in Jeruzalem op zoek te gaan naar de Ark des Verbonds.
Charpentier zegt dat er een relatie is tussen de Ark des Verbonds en de Heilige Geometrie. Hij denkt dan ook dat de tempeliers het geheim van de geometrie hebben meegenomen naar Frankrijk en dat de bouw van Chartres en andere gotische kathedralen op deze kennis is gebaseerd.
Graham Hancock
In de jaren negentig verscheen een boeiend boek van Graham Hancock over de zoektocht naar de verdwenen Ark des Verbonds. Eén van de bronnen die hij hierover raadpleegde was de Kebra Nagast (hier is de Engelse versie gratis te downloaden). In dit boek staat dat de koningin van Sheba en koning Salomo een kind hadden. Deze zoon heette Menelik.
Menelik nam, na een bezoek aan zijn vader, de ark mee naar Ethiopië.
Toen Graham Hancock tijdens een vakantie Chartres bezocht hoorde hij dat de koningin van Sheba was afgebeeld zowel bij de zuidelijke als bij de noordelijke ingang van de kathedraal. Toen hij ging kijken bij de noordelijke ingang ontdekte hij op één van de pilaren een afbeelding van de ark. Gezien de positionering (richting koningin van Sheba) en de tekst die erbij staat, kwam het hem voor of hier het verhaal uit de Kebra Nagast werd afgebeeld.
(ARCHE CEDERIS = ark des verbonds; HIC AMIGATURE = vertrekken.
Totale zin zou dus luiden: hier vertrekt de ark des verbonds).
Hancock vraagt zich dan ook af of de bouwers van de kerk op de hoogte waren van het verhaal van de diefstal van de ark door Menelik, want hier lijkt het vertrek afgebeeld. Inclusief de wagen waarop de ark werd vervoerd, precies zoals in de Nebra Nagast wordt beschreven.
Hiernaast de engelse versie van dit interessante boek van Graham Hancock. Het is niet meer in het Nederlands te verkrijgen, maar je kunt hier klikken om te kijken of er nog een tweedehands exemplaar te koop is.
De Nederlandse titel is:
Het Teken, Het Zegel En De Wachters
Zoektocht Naar De Verdwenen Ark Des Verbonds
Chartres en de graallegende
De (her)bouw van de kathedraal kun je plaatsen in (of kort na) de periode van de graallegendes. Het verhaal van Chretien de Troyes over Parcival stamt uit de 12e eeuw. Chretien de Troyes stierf voordat het verhaal af was.
Wolfram van Eschenback, die het verhaal deels herschreef en vervolgens af maakte, leefde van 1170 tot 1220. Precies in de bouw periode van Chartres. Delen van de Kebra Nagast zouden in 1225 vertaald zijn uit het koptisch naar het Arabisch. Het totale boek werd in de 14e eeuw samengesteld, ruimschoots na de bouw van de kathedraal.
De graallegende en de Kebra Nagast
Graham Hancock vroeg zich af of er in die periode sprake was van onderlinge beïnvloeding. Met andere woorden, zou het verhaal over de ark in Chartres gebaseerd zijn op de Kebra Nagast en zou dit een relatie hebben met de graallegende die uit dezelfde periode stamt? Hancock komt op het spoor van een Amerikaanse linguïste, professor Helen Adolf. Zij heeft in 1947 een artikel geschreven over de mogelijke samenhang tussen de graallegendes en de Kebra Nagast.
Hancock concludeert vervolgens dat het mogelijk is dat de kathedraalbouwers dit verhaal in steen hebben afgebeeld. Al met al een interessant veronderstelling om in je achterhoofd te houden als je het noordportaal bekijkt.
Het labyrint
Het labyrint in Chartres is meer dan 12 meter groot en er wordt gezegd dat het centrum vroeger werd ingenomen door een afbeelding van een minotaurus. Dit is een schepsel met de kop en de staart van een stier maar met het lichaam van een man. Wil je meer over het labyrint weten, lees dan het labyrint van Chartres, waar je meer kunt lezen over de achtergrond en geschiedenis van dit geheimzinnige doolhof.
Kate Moss heeft het graalthema origineel verwerkt in deze goed geschreven, kleurrijke, historische thriller. Goed gedocumenteerd, met innemende heldinnen, een mooie intrige,
Begin 2011 heeft Mieke Mosmuller een aantal voordrachten gehouden over de gothische kathedraal als bouwwerk van het hart…
Zelf het labyrint lopen
Plan je reis naar Chartres zo dat je er in ieder geval op een vrijdag bent. Op een vrijdag kun je het labyrint lopen – als je er tenminste niet op een feestdag bent. Op alle andere dagen staan er stoelen op het indrukwekkende doolhof.
Tips voor het lopen van het labyrint:
Mediteer vooraf over een vraagstuk waar je mee bezig bent. Als je het labyrint loopt, herhaal je de vraag net zolang tot zich een antwoord aan je opdringt. In het midden van het labyrint herhaal je in ieder blad van het labyrint de vraag en het antwoord dat je hebt ontvangen. Je zult merken dat het antwoord steeds helderder wordt. Dan loop je het labyrint terug terwijl je over het antwoord mediteert.
Voorbereiding bezoek aan Chartres
Schrijvend over Chartres komen er zoveel feiten en gedachtes boven die ik allemaal wel een plekje zou willen geven op deze pagina. Voor een webpagina zou de informatie te veel zijn. Ter voorbereiding op een bezoek zou ik je één gids willen aanraden en dat is het boek van M. Ladwein.
Het boek van Ladwein is de meest complete Nederlandse gids en neemt je onder andere mee op een wandeling door de kathedraal. Ideaal om je voor te bereiden en handig om mee te nemen voor in de kathedraal.
Praktische informatie
Van eind april tot half oktober kun je iedere avond het Chartres en Lumiere zien. Ik heb hieronder een kort eigen videofragment geplaatst. Het lichtfestival start bij de schemering en herhaalt zich tot 1.00 uur en is geweldig om mee te maken. Je kunt in het parkje bij de hoofdingang zitten kijken en het is gratis.
- Plan je bezoek op vrijdag in verband met de opening van het labyrint
- Gesloten voor bezichtiging op zondagochtend en tijdens (andere) kerkdiensten
- Openingstijden van 8.30 tot 19.30
- Audioguide: € 7,00
- Entree crypte (5 tot 7 keer per dag) : € 4.00 (let op: Franstalig, je krijgt een folder in je eigen taal mee).
- Bezoek klokkentoren: € 6,00
- Folder: officiele folder van de kathedraal kun je HIER downloaden
- Meer franstalige informatie: http://www.chartres-cathedrale.fr/
- Parkeren: Parking Cathédrale, Place Châtelet 28000, Chartres: €2,50 per uur